Strjúgur í Langadal :: Torskilin bæjarnöfn

feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar, Vestur-Húnavatnssýsla 06.11.2022 kl. 19.05
Strjúgsstaðir í Langadal í A-Hún. „Upp undan bænum er Strjúgsskarðið. Eftir því rennur lækur, sem kallaður er Strjúgsá.“ (Örnefnaskrár Strjúgsstaða, Bólstaðarhlíðarhr., A-Hún.). Í vefriti Árnastofnunar segir að örnefnin Strjúgshólma, Strjúgshjalla, Strjúgsgil, Strjúgsfoss, Strjúgshaug, Strjúgstjörn og Strjúgsnibbu sé þar einnig að finna og bent á að í öllum tilfellunum tengjast örnefni með strjúg- ám eða lækjum með einum eða öðrum hætti: „Strjúgsár eru þrjár talsins, Strjúgshylur einn og um Strjúgsgil rennur Strjúgsgilslækur. Hugsanlegt er að í strjúgi sé varðveitt orð sem merkt hefur upphaflega eitthvað í líkingu við 'streyma' eða 'renna' og upphaflega sé Strjúgur árheiti.“
Strjúgsstaðir í Langadal í A-Hún. „Upp undan bænum er Strjúgsskarðið. Eftir því rennur lækur, sem kallaður er Strjúgsá.“ (Örnefnaskrár Strjúgsstaða, Bólstaðarhlíðarhr., A-Hún.). Í vefriti Árnastofnunar segir að örnefnin Strjúgshólma, Strjúgshjalla, Strjúgsgil, Strjúgsfoss, Strjúgshaug, Strjúgstjörn og Strjúgsnibbu sé þar einnig að finna og bent á að í öllum tilfellunum tengjast örnefni með strjúg- ám eða lækjum með einum eða öðrum hætti: „Strjúgsár eru þrjár talsins, Strjúgshylur einn og um Strjúgsgil rennur Strjúgsgilslækur. Hugsanlegt er að í strjúgi sé varðveitt orð sem merkt hefur upphaflega eitthvað í líkingu við 'streyma' eða 'renna' og upphaflega sé Strjúgur árheiti.“

Strjúgur í Langadal sem svo er nú skrifað og framborið, nálega af hverjum manni. Landnáma varpar ljósi yfir nafnið. Einn af sonum Evars, er „bjó í Evarskarði“ (ekki vita menn nú hvar Evarsskarð er, en líkur má færa fyrir því, að það muni vera það sem nú er kallað Litla-Vatnsskarð), var „Þorbjörn strúgr“ ; . . . Véfröðr sonur Evars „gerði bú at Móbergi enn Þorbjörn strúgr á Strúgsstöðum“ (Ldn. bls. 136).

Ekki verður nákvæmlega ákveðið hvenær nafnið hefir styzt í Strúgr, en fyrir

1390 hefir það orðið, því þá er Hamri fyrir vestan Blöndu eignaður „torfskurður á Strúgi“ (DI. III. 457). Og eftir þetta verður Strúgs-staða-nafnsins tæplega vart í fornskjölum. Á hinn bóginn hefir ávalt verið ritað Strjúgr (ekki Strjúgur) a.m.k. fram á 16. öld (DI. V. 220). Annars er það kynlegast um þetta nafn, að altaf mun hafa rofað fyrir rjetta nafninu, Strjúgsstaðir, þótt notuð væri aðeins styttingin í ræðu og riti (sbr. Þórður á Strúgi). Samnefni hefi jeg ekki getað fundið, nema örnefnið Strjúgsklett í heimalandi Helgafells vestra (Safn II. B. bls. 305). Fornyrðið Strúgr þýðir ofstopa, hroka o.s.frv. og er töluvert þekt í fornritum. Snorri Sturluson notar orðið í Háttatali sínu, sbr. þetta, síðast í 25. erindi:

, …. …. ….

Strúgs kemur í val veiga,
vín kalla ek þat, galli.

(Sn,-E.bls.315. Strúgsgalli = dramb (ofdrykkjan eykur dramb) = vínið (sbr. Lex. Poet. bls. 541).

 

Alf Torp telur þetta orð runnið af germ. orðrótinni strug þ.e. „vera stinnur“, sæ. stru = hefndargjarn (A. T. Nyn. Etyml. Ordb. bls. 729. Vafamál að orðið tíðkist í nýíslenzku eins og Torp segir).

Jeg verð að benda á, það, um bæði þessi nöfn Auðkúlu og Strúg, að hefði Landnáma ekki verið til frásagnar um uppruna nafnanna, hefði aldrei verið hægt að fá vissu um Strjúgsstaðanafnið. Jafnvel sú tilgátan sem hitt hefði „naglann á höfuðið“, hefði aldrei orðið annað en tilgáta.

Rannsóknir og leiðréttingar Margeirs Jónssonar

Til baka

Athugasemdir eru á ábyrgð þeirra sem þær skrá.

Feykir áskilur sér þó rétt til að eyða ummælum sem metin verða sem ærumeiðandi eða ósæmileg.

Smelltu hér til að tilkynna óviðeigandi athugasemdir.

Fleiri fréttir

  • Jólatónleikar Tónlistarskóla Austur-Húnvetninga

    feykir.is Austur-Húnavatnssýsla, Listir og menning, Lokað efni 26.11.2024 kl. 16.07 oli@feykir.is
    Tónlistarskóli Austur-Húnvetninga heldur sína árlegu jólatónleika í desember. Um er að ræða þrenna tónleika sem fara fram í Blönduóskirkju og Hólaneskirkju.
    Meira

  • Sungið af hjartans lyst

    feykir.is Skagafjörður, Listir og menning, Lokað efni 26.11.2024 kl. 12.06 oli@feykir.is
    Senn kemur út bókin Sungið af hjartans lyst en þar skráir Sölvi Sveinsson sögu Friðbjörns G. Jónssonar söngvara. Það er Sögufélag Skagfirðinga sem gefur bókina út. Feykir lagði nokkrar spurningar fyrir Sölva í tilefni af útgáfu bókarinnar og byrjaði að biðja hann um að segja deili á viðfangsefninu.
    Meira
  • Nemendur og kennarar í góðu yfirlæti í tékkneskum garði. MYND: FNV.IS

    Nemendur FNV á faraldsfæti

    feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Vestur-Húnavatnssýsla, Lokað efni 26.11.2024 kl. 11.55 oli@feykir.is
    Dagana 13.-17. nóvember fór hópur nemenda frá FNV til Uherské Hradiště í Tékklandi í Eramsus+ ferð. Í frétt á vef FNV segir að um hafi verið að ræða hluta af verkefninu INCLUSION: A human right and opportunity for all (Mannréttindi og tækifæri fyrir alla) þar sem áhersla er lögð á stuðning og samleið þeirra sem þurfa stuðning vegna ýmissa þátta, líkt og að nota hjólastól, skerðing á sjón eða heyrn, sem og aðrar andlegar eða líkamlegar skerðingar.
    Meira
  • Hannes S. jónsson, skipar 2. sæti á lusta Samfylkingar. AÐSEND MYND

    Vilt þú breytingu á stjórn landsins? | Hannes S. Jónsson skrifar

    feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar, Vestur-Húnavatnssýsla 26.11.2024 kl. 11.13 oli@feykir.is
    Á laugardaginn kjósum við okkur sextíu og þrjá einstaklinga til að setjast á Alþingi næstu fjögur árin, nýja forystu fyrir landið okkar. Stóra spurningin sem hvert og eitt okkar þarf að spyrja sig að, viljum við breytingar við stjórn landsins eða viljum við óbreytt ástand.
    Meira
  • Gengið í krinum jólatréð í gamla bænum á Blönduós árið 2022i. MYND AF FB-SÍÐU HÚNABYGGÐAR

    Ljós víða tendruð um helgina

    feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Vestur-Húnavatnssýsla, Mannlíf, Lokað efni 26.11.2024 kl. 09.35 oli@feykir.is
    Aðventan hefst um helgina og víða verða ljós tendruð á jólatrjám, margur maðurinn reyndar löngu búinn að skreyta hús sín og væntan-lega margir sem taka til við það næstu daga.
    Meira
Yfirlit frétta