Úlfagil í Laxárdal :: Torskilin bæjarnöfn
Rjetta nafnið er Úfagil, og fyrir því tel jeg þessar heimildir:
Í sölubrjefi frá 1391 stendur: Vfagil (DI. III. 457). Í „Geitaskarðsbrjefi“, árfært 1405: Vuagil, en í kvittunarbrjefinu, sem á við sama kaupbrjef, og ritað er sama ár: Vfagil (DI. IX. 26 og 28). Og árið 1536 finst: Wfagil (DI. IX. 766). Stafirnir v og u eru notaðir jöfnum höndum yfir u eða ú hljóð, og sjezt því að sama nafnið, Úfa-, er í öllum brjefunum.
Úlfa er mjög ungur tilbúningur og þekkist fyrst laust fyrir 1800 (ný Jb. bls. 91 og í manntalsbókum Húnavatnssýslu frá þeim tíma). Um 1700 er rjetta nafnið týnt, því Á. M. segir: „alm. kallað Ooa“ (Jarðabók 1703). Af þessu sjezt, að Úfa hefir afbakast, líklega á 17. öld í Oa.
Á fyrri öldum hefir auðvitað verið framb. úa- og óa- er næsta hljóðlíkt, enda hafa menn hvorugt skilið og nafnið því verið á reiki. Um þetta nafn segir dr. Finnur Jónsson í bæjarnafnaritgerð sinni (Sjá Safn IV. bls. 527): „Úfa- er merkilegt nafn, af úfur = ugla? eða af Úfinn. ?“ Það er satt, að nafnið er merkilegt, en ekki er jeg trúaður á tilgáturnar. Jeg hygg að í nafninu felist forna lýs.orðið úfr = óvinveittur, fjandsamlegur, sbr. þetta í Grímnismálum:
„Úfar ro dísir,
nú knátt Óðinn sea.“
(Sæm. Edda bls. 85.)
Þ. e. fjandsamlegar. Lýs.o. úfr hefir beygst eins og ljúfr-: úfar- úfir- ljúfar- ljúfir- og yngri myndin úfinn- sbr. nú – úfnar- úfnir- hefir upphaflega verið hlutt.orð liðinnar tíðar af tilsvarandi st. sögn (úfa) nú ýfa- ýfði- ýft (veik sögn).
Þessi skýring á nafninu á prýðilega vel við staðhætti. Gilið, sem bærinn stendur við, liggur suðvestur í Langadalsfjöllin, er það alldjúpt gljúfragil og því hrikalegra sem ofar dregur. Gilið hefir þótt ilt yfirferðar og ægilegt álitum, og því verið kallað Úfagil, sem þýðir því nokkuð sama og Illagil. Bærinn svo verið nefndur eftir gilinu. Sú tilgáta, að gilið sje kent við úfur = fjallauglur (strix leubo). Kemur að því leyti í bága við nafnið, að þá, hefði það annaðhvort orðið að heita úfu- eða úfnagil, beygist eins og dúfa- dúfu- dúfna.
Auk þess mun það uglunafn vera alóþekt hjer á landi (Árb. Fornleifafjel. 1923). Nafnið hygg jeg því vera eitt þeirra fágætu merkisnafna, sem geymt hefir gleymt fornyrði. Og þetta, að lýsingarorðið úfur hefir „numið hjer land“ í bæjarnafninu, bendir heldur á, að Grímnismál sjeu ort hjer á Íslandi en hið gagnstæða.
Rannsóknir og leiðréttingar Margeirs Jónssonar
Áður birst í 28. tbl. Feykis 2021
Fleiri fréttir
-
Öflugur landbúnaður er lykill að kröftugri byggð
feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar, Vestur-Húnavatnssýsla 28.11.2024 kl. 13.45Til að stuðla að farsæld og heilbrigðum vexti landbúnaðar og fæðutengdrar starfsemi þurfum við að hugsa fyrir framtíðinni í stærra samhengi en mér sýnist hafa verið gert hingað til. Opinber stuðningur skiptir augljóslega máli, en fleiri þurfa að leggja lóð sitt á vogaskálarnar.Meira -
Tækifærin í Norðvesturkjördæmi
feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar 28.11.2024 kl. 11.45Norðvesturkjördæmi er einstakt, þar sem stórbrotin náttúra, rík saga og menning mætast. Til að byggja upp öflugt samfélag og skapa jákvæðar framtíðarhorfur, verðum við að nýta þau tækifæri er hér felast. Við í Vinstri grænum leggjum áherslu á vel mannaða heilsugæslu, bættar samgöngur, fjölbreytta atvinnu og verndun náttúrunnar, því þannig leggjum við grunninn að öflugu samfélagi til langframa.Meira -
Ég vil vera sterkur málsvari fyrir ykkur
feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar, Vestur-Húnavatnssýsla 28.11.2024 kl. 09.17Það er búið að vera óendanlega gefandi vegferð að ferðast um Norðvesturkjördæmi síðastliðnar vikur. Það hefur verið magnað að heimsækja ykkur mörg og fylgjast með uppgangi nýsköpunar, frumkvöðlastarfs og vaxtar í bland við sterka og rótgróna atvinnuv...Meira -
Geymt en ekki gleymt | Leiðari 45. tbl. Feykis
feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar, Vestur-Húnavatnssýsla, Lokað efni 28.11.2024 kl. 08.02Það er búið að gjósa en nú á að kjósa. Já, það styttist í kjördag, hann er á laugardaginn ef það skyldi hafa farið fram hjá einhverjum, og nú verða allir sem vettlingi geta valdið að nýta atkvæðisréttinn.Meira -
Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! | Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar
feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar, Vestur-Húnavatnssýsla 27.11.2024 kl. 18.08Það er sameiginlegur hagur allra landsmanna að halda landinu öllu í byggð svo það gangi upp verður að tryggja aðgang íbúa að fjölbreyttri grunnþjónustu óháð búsetu og efnahaga. Það verður að tryggja að allir landsmenn sitji við sama borð og hafi jöfn tækifæri. Það er grundvöllur þess að öflugt og fjölbreytt atvinnulífi sé til staðar á landsbyggðunum og að fólk velji sér þar framtíðar búsetu.Meira
Athugasemdir eru á ábyrgð þeirra sem þær skrá.
Feykir áskilur sér þó rétt til að eyða ummælum sem metin verða sem ærumeiðandi eða ósæmileg.
Smelltu hér til að tilkynna óviðeigandi athugasemdir.