Hvaðan kemur verðbólgan? | Hjörtur J. Guðmundsson skrifar
feykir.is
Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar, Vestur-Húnavatnssýsla
16.09.2024
kl. 14.35
Hjörtur J. Guðmundsson.MYND AÐSEND
Tveir helztu drifkraftar verðbólgunnar hér á landi undanfarin misseri hafa annars vegar verið kostnaður vegna húsnæðis og hins vegar innflutt verðbólga. Aðallega frá ríkjum Evrópusambandsins enda mest flutt inn þaðan. Verðbólga jókst þar ekki vegna aukinna umsvifa heldur fyrst og fremst vegna glórulausra ákvarðana evrópskra ráðamanna í orkumálum sem varð til þess að ófá ríki sambandsins urðu háð orku frá Rússlandi. Þegar loks var brugðist við í þeim efnum, þó enn sé flutt inn mikið af rússneskri orku, leiddi það til hærra orkuverðs, þar með hærri framleiðslukostnaðar og loks hærra vöruverðs sem síðan skilaði sér hingað.
Hækkandi húsnæðisverð hefur fyrst og fremst verið afleiðing skorts á húsnæði, einkum á höfuðborgarsvæðinu, en einnig meiri kostnaðar vegna innfluttra byggingavara. Aftur fyrst og fremst frá ríkjum Evrópusambandsins. Skortinn á húsnæði má síðan einkum rekja til samkomulags sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæðinu frá 2015 um vaxtarmörk svæðisins sem kemur í veg fyrir vöxt þess umfram það sem þar er kveðið á um. Líkt og Elliði Vignisson, bæjarstjóri Ölfuss, benti á í grein nýverið voru forsendur samkomulagsins stórlega vanmetnar miðað við þróun fólksfjöldans. Hins vegar neitar Reykjavíkurborg alfarið að hvika frá þeim.
Húsnæðismarkaðurinn væri ekki vandamál ef eðlilegt framboð á húsnæði hefði verið til staðar. Þess í stað er uppsafnaður vandi orðinn slíkur að byggja þyrfti mörg þúsund nýjar íbúðir á ári til þess að vinna hann niður. Meirihlutinn í Reykjavíkurborg situr hins vegar við sinn keip og tekur ekki í mál að ræða annað en þéttingu byggðar sem mun aldrei leysa nema lítinn hluta vandans. Allt of lítið er þannig hægt að byggja á þéttingarreitum og slíkar íbúðir eru iðulega byggðar á svæðum þar sem fasteignaverð er hátt. Fyrir vikið er til að mynda allajafna ekki um að ræða íbúðir á færi fyrstu kaupenda heldur fyrst og fremst vel stæðs fólks.
Verðbólga í boði Viðreisnar
Frá því áður en samkomulagið frá 2015 var gert hefur Samfylkingin farið fyrir meirihlutanum í Reykjavík. Píratar hafa að sama skapi verið hluti hans frá 2014 og Viðreisn undanfarin sex ár. Vel áður en verðbólgan fór á skrið. Með öðrum orðum er ljóst að verðbólgan er að miklu leyti annars vegar í boði meirihlutans í borgarstjórn Reykjavíkur, þar á meðal og ekki sízt Viðreisnar, og Evrópusambandsins. Fyrir vikið er ákveðin kaldhæðni fólgin í því að flokkurinn skuli kalla eftir því að Ísland gangi í sambandið, með öllu sem því fylgdi, til þess að bregðast við ástandi sem er að miklu leyti afleiðing ákvarðana ráðamanna í Brussel og hans sjálfs.
Málflutningur Viðreisnar snýst um það að ganga þurfi í Evrópusambandið til þess að lækka vexti. Vísað er í því sambandi ítrekað til lægri vaxta á evrusvæðinu. Hins vegar minnast forystumenn Viðreisnar svo gott sem aldrei á aðrar hagstærðir á svæðinu. Til að mynda tala þeir ekki um hagvöxt þar á bæ eða atvinnuleysi einfaldlega vegna þess að hagvöxtur hefur um langt árabil verið lítill eða enginn innan þess og atvinnuleysi allajafna mikið og viðvarandi. Lágu vextirnir eru þannig ekki birtingarmynd heilbrigðs efnahagsástands á evrusvæðinu heldur þvert á móti. Tilgangur lágra vaxta er jú iðulega sá að reyna að koma atvinnulífinu af stað.
Vandamálið var með öðrum orðum fyrst búið til og síðan er kallað eftir því að það verði leyst með því að fara úr öskunni í eldinn. Um leið er krónunni kennt um allt en evrunni ekkert. Við slíkar aðstæður þykir iðulega nauðsyn að finna blóraböggul. Ekki verra ef það er einhver sem ekki getur varið sig sjálfur. Hins vegar stenzt einfaldlega ekki skoðun að krónan sé vandamálið eins og meðal annars Ólafur Margeirsson hagfræðingur hefur bent á og fært gild rök fyrir. Á sama tíma hvílir evran á efnahagslegum brauðfótum eins og til að mynda Otmar Issing, fyrrverandi aðalhagfræðingur Seðlabanka Evrópusambandsins, hefur varað við.
Vissulega ákveðinn stöðugleiki
Hafa má þetta í huga þegar Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, formaður Viðreisnar, og aðrir forystumenn flokksins halda því fram að krónan sé vandamálið án haldbærra raka og að smjör drjúpi af hverju strái innan Evrópusambandsins. Ekki þarf annað en að lesa skýrslur sem unnar hafa verið fyrir sambandið sjálft til þess að sjá í hversu hörmulegum aðstæðum það er efnahagslega. Nú síðast skýrsla sem samin var af Mario Draghi, fyrrverandi bankastjóra Seðlabanka Evrópusambandsins, og birt var nýverið þar sem dregin er upp vægast sagt kolsvört mynd í þeim efnum. Mögulega les Þorgerður þó ekki gögn frá sambandinu.
Fyrir vikið er ef til vill ekki að furða að fylgi Viðreisnar standi í bezta falli í stað í skoðanakönnunum miðað við síðustu þingkosningar og fari helzt ekki yfir 10%. Þrátt fyrir að vera í stjórnarandstöðu og þrátt fyrir hvatningu Þorgerðar til Evrópusambandssinna að ganga til liðs við flokkinn þar sem hann einn legði áherzlu á inngöngu í Evrópusambandið. Vissulega má segja að ákveðinni stöðugleiki felist í fylgi Viðreisnar, sami stöðugleiki og hefur undanfarna áratugi, nokkurn veginn frá því að evrusvæðið kom til sögunnar, einkennt efnahagslíf svæðisins líkt og lesa má til dæmis um í skýrslu Draghis og heitir réttu nafni efnahagsleg stöðnun.
Hins vegar kemur sú örvænting sem í vaxandi mæli einkennir málflutning Evrópusambandssinna, ekki sízt forystumanna Viðreisnar, ekki á óvart í ljósi þess að verðbólgan, sem líkt og fjallað er um hér að framan er að miklu leyti á ábyrgð flokksins og Evrópusambandsins, er smám saman á niðurleið. Sem væntanlega eru afar jákvæðar fréttir að mati flestra en sennilega ekki allra enda ljóst að ekki hefur tekizt nógu vel að hagnýta sér erfiðleika fólks vegna verðbólgunnar í þágu inngöngu í sambandið. Það er ástæða fyrir því að Viðreisn vill kosningar sem allra fyrst þrátt fyrir að fylgið sé ekki til þess að hrópa húrra yfir.
Hjörtur J. Guðmundsson er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Fleiri fréttir
-
Hagur allra að samningar náist sem fyrst
feykir.is Skagafjörður, Lokað efni 31.10.2024 kl. 14.56Verkföll eru eins og áður hefur komið fram í níu skólum á landinu en kennarar eiga nú í samningaviðræðum við samninganefnd sveitarfélaganna um bætt kjör. Leikskólinn Ársalir á Sauðárkróki er einn þessara níu skóla en í Ársölum eru alls 65 starfsmenn á launaskrá og af þeim eru 26 í verkfalli.Meira -
Skandall sigraði Viðarstauk annað árið í röð
feykir.is Austur-Húnavatnssýsla, Listir og menning, Lokað efni 31.10.2024 kl. 13.27Hljómsveitin Skandall gerði sér lítið fyrir og sigraði í Viðarstauk sem haldinn var í 41. sinn nú á dögunum. Viðarstaukur er hljómsveitarkeppni innan Menntaskólans á Akureyri en hljómsveitin Skandall er að mörgu leyti óvenjuleg; ekki einungis er hún skipuð fimm stúlkum sem stunda nám í MA heldur eru þrjár þeirra úr Austur Húnavatnssýslu og ein þeirra spilar á flautu. Feykir lagði nokkrar spurningar fyrir aðalsöngkonu Skandals, Ingu Rós Suska.Meira -
Ný brunavarnaáætlun Skagafjarðar tekur gildi
feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Lokað efni 31.10.2024 kl. 13.20Skagafjörður samþykkti þann 23. október síðastliðinn nýja brunavarnaáætlun sveitarfélagsins til næstu fimm ára og er þetta önnur stafræna brunavarnaáætlun landsins. Brunavarnaáætlunin er nú aðgengileg á vefsíðu viðkomandi sveitarfélags en einnig er hún birt á vef HMS.Meira -
Lið Þórs með grobbréttinn á Norðurlandi
feykir.is Skagafjörður, Íþróttir, Lokað efni 31.10.2024 kl. 12.53Lið Þórs og Tindastóls mættust í Höllinni á Akureyri í gærkvöld en um 220 áhorfendur mættu og fengu að sjá fjörugan leik og bæði lið sýndu fínan sóknarleik. Bæði lið frumsýndu erlenda leikmenn og var stuðningsfólk Tindastóls sérlega ánægt með það sem Mélissa Diawakana hafði fram að færa. Lið Þórs hafði yfirhöndina frá upphafi til enda en náði þó aldrei að hrista lið Tindastóls af sér. Sex stigum munaði þegar innan við mínúta var eftir en Stólastúlkur komust ekki nær sterku Þórsliði þar sem Maddie Sutton reyndist erfið. Lokatölur 102-95.Meira -
Nú skiptir Feykir.is yfir í læstar fréttir
feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Vestur-Húnavatnssýsla 31.10.2024 kl. 12.33Eins og nefnt var í leiðara Feykis í síðustu viku þá hefur verið ákveðið að loka fyrir ókeypis aðgang að megninu af fréttum og öðru efni sem hingað til hefur staðið öllum opið á Feykir.is. Eru lesendur hvattir til að styrkja útgáfuna og gerast rafrænir áskrifendur.Meira
Athugasemdir eru á ábyrgð þeirra sem þær skrá.
Feykir áskilur sér þó rétt til að eyða ummælum sem metin verða sem ærumeiðandi eða ósæmileg.
Smelltu hér til að tilkynna óviðeigandi athugasemdir.