Ójöfnuður meðal kvenna í íslensku samfélagi - Niðurstöður spurningakönnunar meðal kvenna á Íslandi

Kristín Heba og Berglind Hólm. Mynd af Byggdastofnun.is

Nú á dögunum lauk rannsókn Háskólans á Akureyri og Vörðu, rannsóknastofnun vinnumarkaðarins, sem er eitt þeirra fjögurra verkefna sem hlaut styrkveitingu úr Byggðarannsóknasjóði vorið 2022. Skýrsla rannsóknarinnar ber heitið Ójöfnuður meðal kvenna í íslensku samfélagi. Niðurstöður spurningakönnunar meðal kvenna á Íslandi. Höfundar eru Berglind Hólm Ragnarsdóttir, Kristín Heba Gísladóttir, Valgerður S. Bjarnadóttir og Maya Staub.

Á vef Byggðastofnunar segir að viðfangsefni rannsóknarinnar var að varpa ljósi á líðan kvenna á Íslandi eftir stöðu þeirra, búsetu, uppruna og stétt. Fram kemur í skýrslunni að stéttaskipting meðal kvenna hafi lítið verið rannsökuð, hvort heldur sem er á Íslandi eða annars staðar. Til mælinga í rannsókninni voru notaðir þrír af algengustu stéttavísunum: menntun, tekjur og efnahagsstétt.

Niðurstöður um líðan eftir búsetu sýna að algengi alvarlegra og mjög alvarlegra þunglyndiseinkenna minnkar eftir því sem íbúum á búsetusvæðinu fækkar en 7,8% kvenna í dreifbýli búa við alvarleg eða mjög alvarleg þunglyndiseinkenni á meðan það á við um 11,7% þeirra kvenna sem búa í þéttbýli á höfuðborgarsvæðinu.

Fram kemur að kvíði og streita er minni meðal kvenna sem búa í meðalstórum bæjum (ca. 1.000-5.000 íbúar) en 7,3% kvenna í meðalstórum bæjum býr við alvarleg eða mjög alvarleg kvíðaeinkenni og 9,2% kvenna í meðalstórum bæjum búa við alvarleg eða mjög alvarleg streitueinkenni. Konur í dreifbýli (undir 1.000 íbúum) og konur sem búa í þéttbýli á höfuðborgarsvæðinu eru líklegastar til að búa við alvarleg eða mjög alvarleg kvíðaeinkenni en það gera 15,4% kvenna í dreifbýli og 14,4% kvenna á höfuðborgarsvæðinu. Konur sem búa í þéttbýli á höfuðborgarsvæðinu eru í mestum mæli þær sem búa við alvarleg eða mjög alvarleg streitueinkenni, eða 17,1%.

Ef litið er til menntunar má sjá í niðurstöðunum að 84,9% háskólamenntaðra kvenna býr á höfuðborgarsvæðinu eða í stærri bæjum í landsbyggðunum. Konur með grunnskólapróf eru hins vegar líklegastar til þess að búa í meðalstórum bæjum eða dreifbýli. Hlutfallslega flestar konur með meðalhá og há laun búa jafnframt á höfuðborgarsvæðinu eða í stærri bæjum en það gera 85,8% kvenna með meðalhá laun og 84,7% kvenna með há laun.

Í samantekt á helstu niðurstöðum kemur fram að:

• Fjárhagsstaða kvenna er mismunandi eftir því hvaða stétt þær tilheyra.
• Traust til opinberrar þjónustu er ólíkt eftir menntun, tekjum og stétt.
• Byrði vegna umönnunar barna og heimilis er meiri meðal kenna með lág laun og grunnskólamenntun.
• Líkamleg heilsa er verst meðal kvenna með grunnskólapróf eða sambærilega menntun.
• Konur með lág laun meta hamingju sína minni en konur með hærri laun.
• Konur með háskólamenntun eru ólíklegastara til að vera með þunglyndis-, kvíða- og streitueinkenni.
• Hærra hlutfall kvenna með lág laun eru með lítið félagslegt bakland samanborið við konur með há laun.

Í skýrslunni er greint frá því að gagna hafi verið aflað á íslensku, ensku og pólsku með símakönnun þar sem spyrlar hringdu í konur á úrtakslista. Tilviljunarúrtak kvenna á aldrinum 25-64 ára var tekið úr þjóðskrá og félagslista Eflingar en gagnasöfnun fór fram fyrri hluta árs 2022. Svarhlutfallið var 37,2% (1251 svar).

Rannsóknarskýrslan í heild sinni: Ójöfnuður meðal kvenna í íslensku samfélagi.

Umfjöllun um skýrsluna er einnig að finna á heimasíðu Vörðu: Ójöfnuður meðal kvenna á Íslandi á sér margs konar birtingamyndir.